De watervraag groeit en neemt de komende jaren verder toe. Op zich stroomt er via de rivieren voldoende water ons land binnen en valt er meer neerslag dan dat er water verdampt (neerslagoverschot). Desondanks hebben we steeds vaker te maken met te veel of te weinig water. Weersextremen als gevolg van klimaatverandering zijn daar de oorzaak van. Maar waarom in problemen denken als er ook oplossingen zijn, namelijk: de grondwaterbank!

In midden Brabant hebben enkele boomkwekers zich verenigd in Greenport Midden Brabant. Zij voeren het project “De N65 als Etalage, en nog veel meer; de boomkwekers aanzet!” uit. Het project is een uitvloeisel van de gebiedsopgave N65, waarin de Provincie naast het verbeteren van de bereikbaarheid, oversteekbaarheid en veiligheid op de weg ook de ruimtelijke kwaliteit en samenhang van het omliggende gebied wil versterken. Een concrete uitwerking hiervan is de realisatie van de grondwaterbank i.s.m. Power-ED.

Daarbij worden maatregelen getroffen om (grond)water in het gebied langer vast te houden. In ruil voor de investeringen die daar mee gepaard gaan, waarmee de ruimtelijke kwaliteit en samenhang van het omliggende gebied wordt versterkt, worden er vergunningen verleend voor grondwateronttrekkingen. Het initiatief past in de zogeheten ‘Watertransitie’ waar waterschap de Dommel met concrete initiatieven, zoals de grondwaterbank, werk van wil maken.

Doel en aanpak

Doel grondwaterbank: het doel is klimaatadaptatie door vergroting van het watervasthoudend vermogen in het gebied. Piekafvoeren worden afgevlakt door opvang in waterbergingslocaties, waarna het vastgehouden wordt als voorraad voor drogere perioden. Dit door de aanleg van waterbergingslocaties en extra opvang door afkoppeling van regenwater.

Aanpak: in verband met het innovatieve karakter en beleidsmatige onzekerheid voor de langere termijn, is de aanpak gericht op een stapsgewijze benadering. Het einddoel is meerdere waterbergingslocaties met een sluitende businesscase.

Op korte termijn wordt de eerste stap gezet op Landpark Assisië te Biezenmortel. Op het Landpark wordt onder de noemer Common Ground een eerste variant van de grondwaterbank gerealiseerd door Observatorium in samenwerking met Greenport Midden Brabant en Studio Assisië. Daarbij wordt tevens in extra waterretentie voorzien, door 2 gebouwen van groendaken te voorzien en te ontkoppelen van het rioolsysteem.

Principe grondwaterbank

Voor de boom- en plantenkwekerijen is voldoende voorziening van zoetwater een zeer belangrijke randvoorwaarde om de kweek te garanderen. Zonder water op cruciale momenten sterven de planten en bomen. En dat betekent voor deze kapitaal intensieve meerjarige teelten een grote kostenpost.

Het gebied van midden Brabant is waardevol vanwege de zogeheten natte natuurparels en natuurgebieden. Er is een stand-still voor de totale omvang van grondwateronttrekkingen. Dit wil zeggen dat bestaande percelen met een vergunning voorzien zijn van zoet water en dat er geen nieuwe vergunningen voor het onttrekken van water worden afgegeven. Met name voor jonge kwekers is dit knellend, omdat zij regelmatig gebruik willen maken van nieuwe percelen.

Werking van de grondwaterbank

Fysiek betreft het een watercompensatie systeem. Er wordt op één of meerdere locaties met goed doorlatende grondwater op het perceel gebracht (water infiltratie, waterzuivering, waterberging in de winter) waardoor er een hogere grondwaterstand gerealiseerd wordt. Tegelijkertijd worden er in de zomer gereguleerd grondwater onttrekkingen toegestaan.

Administratief worden er op een soort van bankrekening watercredits gestort en waterdebets opgenomen. De watercredits en -debets zijn gekoppeld aan de fysieke watertoevoeging en gereguleerde wateronttrekking. Daarmee verschuift de rol van kwekers van uitsluitend watergebruiker ook naar die van waterbankier: zij beheren de voorraad water en worden leverancier van water.

Een project wat past binnen het klimaatbeleid

Het principe van de grondwaterbank past naadloos bij het actuele beleid
klimaatadaptatie van o.a. de Provincie Noord Brabant. Een samenvatting van de provinciale uitgangspunten:

• Klimaatadaptatie is als vanzelfsprekend een vast onderdeel van onze provinciale opgaven en is geborgd in de provinciale programma’s;
• Uitgangspunt is een klimaatbestendig en robuust watersysteem. Daarbij worden de volgende vijf principes gehanteerd:
  • niet meer gebruiken dan is aangevuld,
  • in hogere gebieden water infiltreren,
  • lagere gebieden zijn natter,
  • het systeem kan omgaan met extremen,
  • de waterkwaliteit is op orde.
• De overheid maakt, op basis van een klimaatbestendig en robuust watersysteem, de overgang naar een nieuwe systematiek voor wateroverlast extreme buien;
• De overheid kiest ervoor om voorrang te geven aan de robuustheid van het watersysteem en niet aan individuele belangen;
• Er wordt gewerkt via een gebiedsgerichte en samenhangende aanpak;
• Via de gebiedsgerichte aanpak worden middelen van de Provincie in samenhang en waar mogelijk gebundeld ingezet

Waterschap de Dommel omarmt het initiatief omdat het past in de zogeheten watertransitie waar het waterschap werk van gaat maken én dat het daarmee uitvoering geeft aan het Provinciale beleid klimaatadapatie.